SİRKÜLER 2022/14
İŞYERİNDE PRATİK ÖĞRENME SÜREÇLERİ; ÜCRET, ÜCRET DESTEKLERİ VE SİGORTALILIK
Değerli İnsan Kaynakları Yöneticileri,
Çalışma hayatında genellikle “staj” olarak adlandırılan pratik öğrenme süreçleri gerek üniversite gerekse de lise öğrencileri açısından farklı türlerde olabilmektedir.
Ancak “staj” kavramı pratik öğrenme süreçlerinin bir türüdür; “işletmelerde beceri eğitim”, “uygulamalı eğitim”, “tamamlayıcı eğitim” gibi çeşitli pratik öğrenme süreçleri vardır.
İşletmede bulunan öğrencilerin tümü için “stajyer” kavramı kullanılsa da son dönemde çeşitlendirilen pratik öğrenme süreçlerine göre sigortalılık, ücret ve ücret desteği türleri de değişebilmektedir.
Öğrencilerin çeşitlendirilen pratik öğrenme süreçlerini işyerlerinde en doğru biçimde yönetmek ve 2022 yılında geçerli olan asgari ücret üzerinden ücret ve destek miktarlarını bir bütün halinde sunabilmek adına bu sirkülerimiz hazırlanmıştır.
Faydalı olmasını dileriz.
İŞYERİNDE PRATİK ÖĞRENME SÜREÇLERİ; ÜCRET, ÜCRET DESTEKLERİ VE SİGORTALILIK
1. GENEL OLARAK PRATİK ÖĞRENME SÜREÇLERİ
Pratik öğrenme süreçleri, üniversite ve lise öğrencileri açısından farklılaştırılmış ve hatta örgün öğretimden çeşitli nedenlerle ayrılan bireylerin yeniden okullaşmasını sağlamak adına tamamlayıcı eğitim biçiminde çeşitli uygulamalar yürürlüğe alınmıştır.
İşletmelerin beceri eğitimine yani pratik öğrenme süreçlerinde destekleyici aktör olabilmesi amacıyla uygulamadaki tabiriyle “stajyer çalıştırma yükümlülüğü” getirilmiştir.
Pratik öğrenme süreçlerinde yaşanan çeşitlilik stajyer çalıştırma yükümlülüğünde ücret, ücret desteği ve sigortalılık noktasında tereddütler gündeme gelmiştir.
Ancak yeni dönemde bu tereddütlerin aşılmasına destek sağlayacak yöntem üniversite/okul sözleşmelerinin kontrol edilmesidir. Üniversite ve/veya okullar pratik öğrenme süreçlerinin sözleşme düzeninde takip etmektedirler, işyerlerinin mutlaka sözleşmede belirtilen ücret, ücret desteği ve sigortalılık konusundaki hükümleri çerçevesinde işlem tesis etmesi gerekmektedir. Üniversite/okul sözleşmelerinin ücret, sigortalılık ve ücret desteği konusunda açık hükümler içermemesi durumunda üniversite veya okulun yetkili birimleriyle iletişime geçilmesi gerekmektedir.
Diğer yandan hayat boyu öğrenme ilkesinin bir gereği olarak sadece örgün öğretim programı mensubu öğrenciler değil aynı zamanda yetişkinlerin de pratik öğrenmelerini destekleyecek adımlar atılmaktadır. Örneğin tamamlayıcı ve telafi eğitimi bu kapsamda son dönemlerde uygulanan programlardan biridir. Yetişkinlerin işyeri ve sosyal çevresindeki öğrenmelerini belgelendirebilecekleri bu programlarda özellikle ustalık belgesi temin edilmesi konusunda önemli avantajlar sağlamaktadır. Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği’nde 2021 yılında bu programlara yönelik yapılan düzenlemeler, sirkülerimizde “USTALIK VE/VEYA LİSE DİPLOMASI VEREN YETİŞKİN PROGRAMLARI” olarak ayrıca başlık halinde detaylandırılmıştır.
2. ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN PRATİK ÖĞRENMELERİ (UYGULAMALI EĞİTİMLERİ), ÜCRET VE SİGORTALILIK
Yükseköğretim Kurulu (YÖK) tarafından hazırlanan Uygulamalı Eğitimler Çerçeve Yönetmeliği, 17 Haziran 2021 yılında Resmi Gazete yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Bu yönetmelik, uzun süredir üniversite öğrencileri açısından yaşanan kavram karmaşasına son vermek üzere hazırlanmıştır. (Açık öğretim ve uzaktan eğitim yoluyla eğitim ve öğretim yapan programlardaki uygulamalı eğitimler bu Yönetmelik kapsamı dışındadır.)
Bu hususta YÖK tarafından yapılan açıklamada; yükseköğretim kurumlarında uygulamalı eğitimlerin farklı tanımlarla ele alındığı, bu tanımların yanlış anlaşılmalara sebebiyet verdiği, yönetmelikle birlikte yeni uygulamalı eğitim türlerinin kamuoyu tarafından benimsenmesinin hedeflendiği belirtilmiştir.
YÖK tarafından yönetmelik çerçevesinde uygulamalı eğitim türleri 3 farklı türde tanımlanmıştır.
Bunlar;
1- İşletmede mesleki eğitim
2- Staj
3-Uygulamalı ders,
Şeklindedir.
Bu sınıflama içerisinde işletmede mesleki eğitim ise, ücret uygulamaları bakımından özel bir durumu barındırdığından genel işletmede mesleki eğitim ve YÖK tarafından belirlenen fen-mühendislik bölümlerindeki işletmede mesleki eğitim (2547/Geçici 74. Madde) olarak ayrı ayrı değerlendirilmelidir.
Uygulamaları eğitim türlerine göre iş kazası ve meslek hastalığı sigortası ve ücret konusunun da netleştirilmesi sağlanmıştır. Uygulamalı eğitim türlerine göre ücret ve sigortalılık tablosu aşağıda verilmiştir.
Ücret ve sigortalılık ilişkileri haricinde uygulamalı eğitimlerin her türünde de işletmelerin yükümlülükleri şöyledir;
• Bünyesinde uygulamalı eğitim yapacak öğrenci sayısını dikkate alarak alanında mesleki yetkinliğe sahip yeterli sayıda eğitici personeli görevlendirmek.
• Uygulamalı eğitim yapacak öğrencinin uygulamalı eğitim kabul formunu onaylamak
• Bünyesinde uygulamalı eğitim yapan her bir öğrenci için işletme değerlendirme formunu doldurmak.
• Uygulamalı eğitim faaliyetlerinin 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu hükümlerine uygun ortamlarda yapılmasını sağlamak.
• İşletmedeki çalışma ortamı ve uygulamaların mahiyeti dikkate alınarak öğrencilere iş sağlığı ve güvenliği eğitimleri vermek.
• İşletmede mesleki eğitim ve kayıtlı olduğu programın ders planında yer aldığı için staj yapan öğrencilere 3308 sayılı Kanunun ilgili hükümlerine uygun olarak ücret ödemek.
• İşletmede mesleki eğitim ve staj yapan öğrencilerin geçirdikleri iş kazalarını ilgili mevzuata uygun olarak ilgililere ve aynı gün içinde öğrencinin kayıtlı olduğu yükseköğretim kurumuna bildirmek.
a) İşletmede Beceri Eğitimi (Genel)
Tanımı ve Özellikleri
• Mesleki eğitim programı öğrencilerinin teorik eğitimlerini yükseköğretim kurumlarında, işletmede veya işletmelerce tesis edilen eğitim birimlerinde, beceri eğitimlerini ise işletmelerde yaptıkları eğitim uygulamalardır.
• Eğitim-öğretim döneminde yapılır. Akademik takvimde belirlenen süre sonunda biter.
• Program özelliğine göre yaz döneminde de yapılabilir.
• İşletmede yapılan mesleki eğitim için AKTS kredisi belirlenir ve mezuniyet kredisi olarak sayılır.
Sigortalılık
• Öğrenciler hakkında iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası uygulanır.
• Bu öğrencilerden bakmakla yükümlü olunan kişi durumunda olmayanlar hakkında ayrıca genel sağlık sigortası hükümleri uygulanır.
• Ödenecek primler yükseköğretim kurumları tarafından karşılanır.
Ücret ve Ücret Desteği
Normal koşullarda işletmede mesleki eğitim gören öğrencilere 3308 sayılı Kanunun 25 inci maddesi uyarınca Net Asgari Ücretin %30’u ücret ödenir. Bu tutarın işverence ödenmesi genel kuraldır.
Ancak Uygulamalı Eğitimler Çerçeve Yönetmeliği’nde Düzenlenen Geçici Maddeyle Devlet Katkısı Verileceği Düzenlenmiştir.
Devlet Katkısını Düzenleyen Maddeye Göre, 2021-2022 Eğitim Öğretim Yılından Geçerli Olmak Üzere,
• Özel sektör işletmelerinde,
• Teknoparklarda,
• Araştırma altyapılarında,
• Ar-Ge merkezlerinde
• Sanayi kuruluşlarında,
İşletmede mesleki eğitim yapan öğrencilere 1/1/2023 tarihine kadar uygulamalı eğitimleri süresince asgari ücretin net tutarının %35’i ücret olarak verilecek, işverenlerce normal şartlarda ödenen asgari ücretin net tutarının %30’u ödenmeyecektir.
Bu kapsamda verilecek devlet katkısı için, uzmanlık alanı gereğince okulla yapılan sözleşmenin incelenmesi ve/veya okulla görüşme sağlanması gerekir.
Yukarıda sayılan ve devlet katkısı dışında kalan işletme türlerinde mesleki eğitim gören öğrencilere ise işverenlerce asgari ücretin net tutarının %30 ı kadar ücret ödenecektir.
b) İşletmede Beceri Eğitimi (Fen ve Mühendislik)
Tanımı ve Özellikleri
• İşletmede mesleki eğitimin genel özelliklerini taşır. Ancak 2547 sayılı Kanunun geçici 74 üncü maddesi kapsamındaki işletmede mesleki eğitimler öğrencilerin öğrenim sürelerinin son yılında bir yarıyılı kapsayacak şekilde eğitim ve öğretim dönemlerinde ve tam zamanlı olarak yapılır.
• Bu kapsamdaki işletmede mesleki eğitimler, Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenmiş yükseköğretim kurumları ve bu kurumların fen ve mühendislik bilimlerinin belirli lisans programlarıyla sınırlıdır.
• Yükseköğretim Kurulu, 1/1/2023 tarihine kadar Devlet yükseköğretim kurumlarının lisans düzeyinde fen ve mühendislik bilimleriyle sınırlı olmak üzere, öğrencilerin öğrenimlerinin son yılında bir yarıyılı özel sektör işletmelerinde, teknoparklarda, araştırma altyapılarında, Ar-Ge merkezlerinde ya da sanayi kuruluşlarında uygulamalı eğitimle tamamlamalarını zorunlu kılmaya, uygulamalı eğitimin zorunlu kılınacağı bölümleri belirli yükseköğretim kurumlarıyla ve/veya belirli fakülte ya da bölüm ve programlarla sınırlı tutmaya yetkilidir.
Sigortalılık
• Öğrenciler hakkında iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası uygulanır.
• Bu öğrencilerden bakmakla yükümlü olunan kişi durumunda olmayanlar hakkında ayrıca genel sağlık sigortası hükümleri uygulanır.
• Ödenecek primler yükseköğretim kurumları tarafından karşılanır.
Ücret ve Ücret Desteği
1/1/2023 tarihine kadar uygulamalı eğitimleri süresince öğrencilere asgari ücretin net tutarının %35’i ücret olarak ödenir.
Bu tutar, önce İşsizlik Fonundan yükseköğretim kurumlarına aktarılır, sonra öğrencinin hesabına kurum tarafından aktarılır.
Dolayısıyla işverence ödenecek bir tutar olmadığından stajyer desteği hükümleri ayrıca uygulanmaz. Okulla yapılan sözleşmelerde bu hususun (öğrencilere ücret ödenmeyeceği) mutlaka yer aldığı görülmektedir.
2547 sayılı Kanunun geçici 74 üncü maddesi kapsamında olup;
• Özel sektör işletmeleri,
• Teknoparklar,
• Araştırma altyapıları,
• Ar-Ge merkezlerinde ya da sanayi kuruluşları,
Dışında kalan işletmelerde mesleki eğitim görenler için asgari ücretin net %30 u oranında ücret ödenir.
c) Staj ve Yükseköğretim Kurumu Komisyonunun Kabul Ettiği İsteğe Bağlı Staj
Tanımı ve Özellikleri
• Yükseköğretim kurumlarında verilen ve programa özgü olarak belirlenmiş teorik ve uygulamalı dersler dışında, öğrencilerin öğretim programlarıyla kazandırılması öngörülen mesleki bilgi, beceri, tutum ve davranışlarını geliştirmeleri, sektörü tanımaları, iş hayatına uyum sağlamaları, tecrübe edinmeleri ve gerçek üretim ve hizmet ortamında yetişmeleri amacıyla işletmelerde yaptıkları mesleki çalışmadır.
• Stajların yarıyıl veya yaz tatiline rastlayan aylarda yapılması esastır. Tatil dönemleri dışında yapılan stajlarda öğrencinin dersinin veya sınavının olduğu günlerde staj yaptırılamaz. İlgili programın veya işletme koşullarının uygun olmaması durumunda bu süreler dışında ve eğitim ve öğretimi aksatmamak şartıyla staj yaptırılabilir.
• Staj, aynı süreli ve haftalık üç günden az olmamak şartıyla eğitim ve öğretim dönemi, yaz okulu ve genel sınav dönemlerinde de yaptırılabilir.
• Staj süresi yükseköğretim kurumları tarafından 20 iş gününden az olmamak üzere ilgili programın niteliğine göre belirlenir.
• Staj için AKTS kredisi belirlemek zorunludur.
• İsteğe bağlı Staj: öğrencinin, kayıtlı olduğu programın öğretim planında yer almamasına rağmen kendi ihtiyaçları ve isteği doğrultusunda yaptığı stajdır. Komisyonun uygun görüşü ve yönetmelikteki usul ve esaslara uygun olmak kaydıyla öğrenci isteğe bağlı olarak veya öğrenim gördüğü program kapsamında belirlenen staj süresinden daha uzun süreli staj yapabilir. Bu kapsamındaki staj süreleri kredilendirilebilir ancak mezuniyet kredisi hesabına dâhil edilmez.
Sigortalılık
• Öğrenciler hakkında iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası uygulanır. Bu öğrencilerden bakmakla yükümlü olunan kişi durumunda olmayanlar hakkında ayrıca genel sağlık sigortası hükümleri uygulanır. Ödenecek primler yükseköğretim kurumları tarafından karşılanır.
Ücret ve Ücret Desteği
İşletmede mesleki eğitim gören öğrencilere 3308 sayılı Kanunun 25 inci maddesi uyarınca ücret ödenir.
Buna göre staj yapan öğrencilere ödenecek ücret net asgari ücretin %30’udur.
ÖZEL NOT:
İsteğe bağlı stajlar, yükseköğretim kurumları tarafından sigortalılık kapsamına alınabilir, bu konuda öğrencinin okuduğu bölüm komisyonundan bilgi alması gerekir. Okul tarafından sigortalılık sağlandığı takdirde net asgari ücretin %30 u kadar ücret ödenmelidir. Aksi durumda öğrencinin işçi olduğu ve iş sözleşmesiyle çalıştığı kabul edilir.
d) Uygulamalı Ders
Tanımı ve Özellikleri
Bir eğitim ve öğretim döneminde diploma programına ait dersler kapsamında öğrencilerin yükseköğretim kurumunun uygulama alanlarında, işletmelerde veya hizmet alanlarında uygulamaların içinde yer alarak bilgi, beceri ve yetkinliklerinin gelişimini sağlayan, ilgili dersin öğretim elemanının veya elemanlarının sorumluluğunda yapılan, işletmede mesleki eğitim veya staj kapsamında olmayan derstir.
Uygulamalı dersin, ilgili olduğu dersin kapsamında ders programında belirlenen gün ve saatlerde yaptırılması esastır. Ancak gerekli görülmesi halinde ders programında belirtilen gün ve saatlerden farklı zamanlarda da uygulamalı ders yapılabilir.
Sigortalılık
Uygulamalı ders yapan öğrenciler 5510 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinin birinci fıkrasının (f) bendi kapsamında sigortalı sayılmazlar.
Ücret ve Ücret Desteği
Uygulamalı ders kapsamında uygulamalı eğitim yapan öğrencilere ücret ödenmez.
Uygulamalı ders, öğretim elemanı sorumluluğunda yapılan derstir, staj ve işletmede mesleki eğitim gibi değerlendirilmemektedir.
3. LİSE ÖĞRENCİLERİNİN PRATİK ÖĞRENME SÜREÇLERİ
3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’na göre lise düzeyindeki öğrenciler için belirlenen pratik eğitim türleri;
• İşletmelerde mesleki eğitim,
• Staj
• Tamamlayıcı eğitim
Olarak sıralanmıştır.
Bu çerçevede ücret, ücret desteği ve sigortalılık türlerine ilişkin detaylar aşağıdaki gibi sıralanmıştır.
a) İşletmelerde Mesleki Eğitim
Tanımı ve Özellikleri
Mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumları öğrencilerinin beceri eğitimlerini işletmelerde, teorik eğitimlerini ise mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarında veya işletme veya kurumlarca tesis edilen eğitim birimlerinde yaptıkları eğitim uygulamalarıdır.
Sigortalılık
Öğrenciler hakkında iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası uygulanır. Bu öğrencilerden bakmakla yükümlü olunan kişi durumunda olmayanlar hakkında ayrıca genel sağlık sigortası hükümleri uygulanır. Ödenecek primler okullar tarafından karşılanır.
Ücret ve Ücret Desteği
3308 Sayılı Kanun’un Geçici 12. Maddesine göre 2021-2022 Eğitim-Öğretim yılında işletmede çalışan sayısına bakılmaksızın Net Ücretin %30 u kadar stajyer ücreti işverence öğrencinin banka hesabına yatırılır.
DANIŞMAN NOTU: 25.12.2021 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan 7346 Sayılı Torba yasayla stajyer desteği uygulamasının uzatılmasına yönelik düzenleme yapılmıştır.
b) Staj
Tanımı ve Özellikleri
Öğrencilerin öğretim programlarıyla kazandırılması öngörülen mesleki bilgi, beceri, tutum ve davranışlarını geliştirmeleri, sektörü tanımaları, iş hayatına uyumları, gerçek üretim ve hizmet ortamında yetişmeleri amacıyla işletmede yaptıkları mesleki çalışmadır.
Sigortalılık
Öğrenciler hakkında iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası uygulanır. Bu öğrencilerden bakmakla yükümlü olunan kişi durumunda olmayanlar hakkında ayrıca genel sağlık sigortası hükümleri uygulanır. Ödenecek primler okullar tarafından karşılanır.
Ücret ve Ücret Desteği
3308 Sayılı Kanun’un Geçici 12. Maddesine göre 2021-2022 Eğitim-Öğretim yılında işletmede çalışan sayısına bakılmaksızın Net Ücretin %30 u kadar stajyer ücreti işverence öğrencinin banka hesabına yatırılır.
c) Tamamlayıcı Eğitim
Tanımı ve Özellikleri
Açık öğretim yoluyla eğitimi yapılamayan alan veya dallarda, mesleki ve teknik orta öğretim programlarını tamamlayamadan okuldan ayrılanlar ile yurtdışında öğrenim görenlerin denklik işlemleri sonucunda tespit edilen eksik meslek alan veya dal derslerini işletmelerde mesleki eğitim esaslarına göre tamamlamalarına imkân sağlayan eğitimdir.
Sigortalılık
Öğrenciler hakkında iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası uygulanır. Bu öğrencilerden bakmakla yükümlü olunan kişi durumunda olmayanlar hakkında ayrıca genel sağlık sigortası hükümleri uygulanır. Ödenecek primler okullar tarafından karşılanır.
Ücret ve Ücret Desteği
3308 Sayılı Kanun’un Geçici 12. Maddesine göre 2021-2022 Eğitim-Öğretim yılında işletmede çalışan sayısına bakılmaksızın Net Ücretin %30 u kadar stajyer ücreti işverence öğrencinin banka hesabına yatırılır.
4. KALFALIK YETERLİLİĞİNİ SAĞLAYAN MESLEKİ EĞİTİM MERKEZİ ÖĞRENCİLERİNE ÖDENECEK ÜCRET VE DESTEK MİKTARI
25.12.2021 tarihli Resmi Gazete yayınlanan 7346 Sayılı Kanunla kalfalık yeterliğini kazanan mesleki eğitim merkezi 12’nci sınıf öğrencilerine asgari ücretin yüzde ellisinden aşağı ücret ödenemeyeceği düzenlenmiştir.
Diğer lise öğrencilerinde olduğu gibi kalfalık yeterliliğini sağlayan öğrenciler için %50 oranı net asgari ücret üzerinden hesaplanmaktadır.
Ayrıca mesleki eğitim merkezi programına devam eden öğrencilere ödenebilecek en az ücretin ise tamamı devlet katkısı olarak verilecektir.
5. USTALIK VE/VEYA LİSE DİPLOMASI VEREN PROGRAMLAR-TELAFİ VEYA TAMAMLAYICI EĞİTİM
3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanununun 35. Maddesinde, “Kapsamı, şartları ve süresi Bakanlıkça belirlenen telafi eğitimi veya tamamlayıcı eğitime katılan ve bu eğitim sonunda yapılan sınavlarda başarılı olan kalfa, usta ve ortaöğretim kurumu mezunlarına, bitirdikleri meslek alanının diploması verilir” hükmü bulunmaktadır.
İlgili hüküm uyarında özellikle daha önce çeşitli sebeplerle örgün öğretimden ayrılan veya ayrılmak zorunda kalan yetişkinlerin mevcut mesleklerinde ustalık belgesi veya lise diploması alabilmesi için özel programların yürütülmesine kadar verilebilmektedir. Bu tür programlar uygulamada “telafi veya tamamlayıcı eğitim” olarak geçmektedir. Bu programların temel amacı, daha önceki yıllarda mesleki eğitim merkezlerinden kalfalık ve ustalık belgesi almış olanlar ile halen mesleki eğitim merkezlerinde öğrenim gören ve diploma programına dahil olmayan öğrencilerin de diploma sahibi olabilmeleridir.
Milli Eğitim Bakanlığı yetkisinde düzenlenen programların illerdeki işgücü ihtiyacına göre meslek bazında yürütüldüğü uygulamada görülmektedir. Bu tür programlarda belirlenen mesleğin gerektirdiği yeterliliğe göre belirli bir hafta bu eğitimlere dahil olmaları, gerekli görüldüğünde ise haftanın belirli günleri işletmede beceri eğitimine katılmaları istenmektedir.
Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği’nin 62 inci maddesine göre telafi eğitimi ve tamamlayıcı eğitimde olan öğrencilerden işletmelerde mesleki eğitime gönderilmesi istendiğinden bu öğrencilerin sigorta primleri (iş kazası) 3308 sayılı Kanunun 25 inci maddesine göre Milli Eğitim Bakanlığı kurumlarınca ödenmektedir.
Ayrıca bu programlara dahil olanlar için ayrıca lise öğrencilerinde olduğu gibi net asgari ücretin %30 u kadar stajyer ücret ödenebilmekte ve devlet tarafından ücret desteği sağlanmaktadır.
Telafi ve tamamlayıcı eğitime ilişkin il bazında belirlenen MEB kararları önem arz ettiğinden, işyerine okullardan gelecek işletmede beceri eğitimi taleplerinin mutlaka resmi bir yazıyla teyit edilerek işleme alınması gerekmektedir.(Bu yazının tamamını okumak ve Yayınlarımız’a abone olmak için tıklayınız.)
