DUYURU 2021/183
AVRUPA SOSYAL GÜVENLİK ANLAŞMASI HAKKINDA 2021/34 SAYILI SOSYAL GÜVENLİK KURUMU GENELGESİ
Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesi, ülkemizin de içerisinde olduğu 8 ülke tarafından onaylanarak 1977 yılında yürürlüğe girmiştir. Ülkemizde ikili sosyal güvenlik anlaşması olmayan İspanya ve Portekiz ile müşterek sigortalıları hakkında Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesi hükümleri uygulanmaktadır. İspanya ve Portekiz açısından Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesi hükümlerinin uygulanmasına ilişkin detaylı açıklamalar 2021/34 Sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu genelgesinde açıklanmıştır.
İlgili genelgenin geçici görevlendirme hükümlerine bu duyurumuzda yer verilmiş olup genelgenin diğer tüm detaylarına https://kms.kaysis.gov.tr/ internet adresinden erişilebilmektedir.
1. Ülkemiz Açısından Sözleşmenin Kapsamı
Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesi’nin kapsamı genel olarak; hastalık ve analık yardımları, malullük yardımları, yaşlılık yardımları, ölüm yardımları, iş kazaları ve meslek hastalıkları halinde yapılan yardımlar, ölüm ödenekleri, işsizlik yardımları, aile yardımlarıdır. Ancak sözleşmeye taraf ülkeler, ülkeleri bakımından hangi sigorta rejimlerine uygulanacağını ve bu rejimlere ilişkin uygulanacak mevzuatı belirtmektedirler.
Ülkemiz; hizmet akdine tabi çalışan sigortalılar için hastalık, analık, maluliyet, yaşlılık, ölüm, iş kazası ve meslek hastalıkları ile kendi nam ve hesabına çalışanlar bakımından maluliyet, yaşlılık ve ölüm sigortalarına ilişkin hükümleri uygulayacağını, ölüm ödenekleri, işsizlik yardımları, aile yardımlarını ise uygulamayacağını beyan etmiş ve kamu görevlileri ise tamamen Sözleşme kapsamı dışında tutulmuştur.
Buna göre hizmet akdine tabi çalışan yani 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılar ile bu kapsamda gelir/aylık alanlar için hastalık, analık, maluliyet, yaşlılık, ölüm, iş kazası ve meslek hastalıkları hükümleri geçerli olmaktadır. Ancak hastalık ve analık hükümlerinin uygulanması ülkeler arasında mutabakata bağlı olduğundan ve Ülkemiz ile İspanya ve Portekiz arasında bu yönde bir mutabakat olmadığından hastalık ve analık hükümleri şu aşamada uygulanmamaktadır.
506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20 nci maddesinde belirtilen emekli sandıkları Sözleşme kapsamında olup Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında olanlar için uygulanan Sözleşme hükümleri bunlar hakkında da uygulanacaktır.
2. Sözleşmenin Uygulanmasına Esas Formüler Belgesi
Sözleşmenin uygulanmasında kullanılmak üzere 29 adet Türkçe formüler ihdas edilmiştir. Uygulamada kullanılacak formülerin rumuzu “CE” olacaktır.
3. Geçici Görevlendirmelerde Uygulanacak Mevzuatın Belirlenmesi
Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin geçici görevli göndermeye ilişkin 15 inci maddesi, hemen uygulanacak hükümlerden olup İspanya ve Portekiz için uygulanacak olan geçici görevli göndermeye ilişkin hükümler aşağıda açıklanmıştır.
Sözleşmenin 14 üncü maddesine göre;
• Bir Akit Taraf ülkesinde çalışan işçiler, diğer bir Akit Taraf ülkesinde ikamet etmiş olsalar veya bunları çalıştıran müessesenin iş merkezi veyahut işverenin ikametgahı diğer bir Akit Taraf ülkesinde bulunsa dahi, ülkesinde çalıştıkları,
• Bir Akit Taraf ülkesinde kendi hesabına çalışanlar, diğer bir Akit Taraf ülkesinde ikamet etmiş olsalar dahi, ülkesinde çalıştıkları,
Akit Tarafın mevzuatına tabi olurlar.
3.1. Bir İşin İcrası İçin İspanya veya Portekiz’e Gönderilen Sigortalıların Tabi Olacağı Mevzuat
Sözleşmenin 14 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi hükmüne göre bir Akit Taraf ülkesinde çalışan sigortalılar (diğer bir Akit Taraf ülkesinde ikamet etmiş olsalar veya bunları çalıştıran iş yerinin merkezi veya işverenin ikametgâhı diğer bir Akit Taraf ülkesinde bulunsa dahi) gönderildikleri ülkenin mevzuatına tabi olacaktır.
Sözleşmenin 15 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinin (i) alt bendine göre ise; Akit Taraflardan birinin ülkesinde normal işvereni olan bir iş yeri tarafından istihdam edilen ve bu iş yeri hesabına bir işin yapılması için diğer bir Akit Taraf ülkesine gönderilen sigortalılar bu işin görülmesi için tahmin edilen süre 12 ayı geçmemek üzere (diğer ülkede çalışma sürelerini tamamlamış bulunan sigortalıların yerini almak üzere gönderilmemiş olmak şartıyla) ülkesinde istihdam edildikleri Akit Tarafın mevzuatına tabi olacaktır.
Bu doğrultuda; Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesine göre, İspanya’ya veya Portekiz’e geçici görevli olarak gönderilenlere mevzuat tayinini belirleyen CE.1 formüleri verilecektir.
Geçici görevlendirme talebi yapılırken çalışan veya işveren tarafından doldurulacak olan “Yurt Dışı Geçici Görev Talep Dilekçesi” ve ekinde görev yazısı, İspanya veya Portekiz’deki işveren ile yapılmış olan iş sözleşmesinin Sosyal Güvenlik Kurumuna ibraz edilmesi gerekmektedir.
Başvuruya istinaden CE.1 formüleri, Kanunun 4/1-(a) bendi kapsamındaki sigortalının iş yerinin kayıtlı olduğu sosyal güvenlik il müdürlüğü (SGİM) veya sosyal güvenlik merkezi (SGM) tarafından üç nüsha halinde düzenlenerek iki nüshası İspanya veya Portekiz yetkili kurumuna verilmek üzere sigortalı veya işverene verilecek ve bir nüshası da dosyasında saklanacaktır.
Sözleşmenin 15 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi (ii) alt bendine göre geçici görevlendirilen sigortalı tarafından görülecek işin süresinin beklenmedik nedenlerle önceden tahmin edilenden fazla devam etmesi ve geçici görev süresinin 12 ayı geçmesi halinde, bu sigortalı hakkında iş tamamlanıncaya kadar Kurum mevzuatının uygulanmasına devam edilebilmesi yabancı ülke yetkili makamının muvafakatine bağlıdır.
Kanunun 4/1-(a) bendi kapsamındaki sigortalının İspanya veya Portekiz’deki çalışma süresinin 12 ayı aşması ve işverenin talep etmesi halinde, geçici görev süresi yetkili kurumların karşılıklı mutabakatı ile iş tamamlanıncaya kadar istisnai olarak uzatılabilmektedir.
4/1-(a) sigortalıları için işverenler tarafından SGİM/SGM’lerin yurtdışı işlemler servisine gönderilen geçici görev süresinin uzatılmasına dair talepler Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü’ne (EHGM) gönderilecektir. İspanya veya Portekiz yetkili kurumu ile geçici görev süresinin uzatılmasına ilişkin yazışmalar EHGM tarafından gerçekleştirilecektir.
Bu doğrultuda; Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesine göre, İspanya’ya veya Portekiz’e geçici görevli olarak gönderilenlerin görev süresinin uzatılması için CE.2 formüleri düzenlenecektir. Talebe istinaden ilgili SGİM/SGM tarafından sigortalı hakkında uzatılmak istenen sürenin belirtildiği CE.2 formüleri doldurulmak suretiyle üç nüsha halinde düzenlenerek İspanya veya Portekiz yetkili kurumunun onayının alınması için iki nüshası Yurtdışı Sözleşmeler ve Emeklilik Daire Başkanlığı’na (YSEDB) gönderilecektir. YSEDB tarafından İspanya veya Portekiz yetkili kurumunun onayı alınacaktır. Alınan onay geciktirilmeden ilgili SGİM/SGM’ye gönderilecektir. Onay yazısını alan SGİM/SGM onay yazısının bir nüshasını işverene verecek/gönderecek, bir nüshasını ise işyeri dosyasında muhafaza edecektir.
3.2. Bir İşin İcrası İçin İspanya veya Portekiz’den Ülkemize Gönderilen Sigortalıların Tabi Olacağı Mevzuat
Sözleşmenin 14 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi hükmüne göre bir Akit Taraf ülkesinde çalışan sigortalılar (diğer bir Akit Taraf ülkesinde ikamet etmiş olsalar veya bunları çalıştıran iş yerinin merkezi veya işverenin ikametgâhı diğer bir Akit Taraf ülkesinde bulunsa dahi) çalıştıkları Akit Taraf mevzuatına tabi olacaktır.
Sözleşmenin 15 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi (i) alt bendine göre ise; Akit Taraflardan birinin ülkesinde normal işvereni olan bir iş yeri tarafından istihdam edilen ve bu iş yeri hesabına bir işin yapılması için diğer bir Akit Taraf ülkesine gönderilen işçiler, bu işin görülmesi için tahmin edilen süre 12 ayı geçmemek (diğer ülkede çalışma sürelerini tamamlamış bulunan sigortalıların yerini almak üzere gönderilmemiş olmak) şartıyla gönderildikleri ülkenin mevzuatına tabi olacaktır.
Bu doğrultuda; İspanya veya Portekiz’den işvereni tarafından bir işin icrası için Türkiye’ye gönderilenler ile kendi nam ve hesabına çalışanlar 12 ayı aşmamak üzere İspanya veya Portekiz mevzuatına tabi kalmaya devam edecektir.
Bu şekilde ülkemize gönderilenlerin İspanya veya Portekiz mevzuatına tabi olabilmeleri için, İspanya veya Portekiz yetkili kurumu tarafından geçici görev süresi için düzenlenmiş olan CE.1 formülerinin Kuruma ibraz edilmesi gerekmektedir.
Çalışan ya da işveren tarafından Kuruma ibraz edilen formüler üzerinde herhangi bir onay işlemi yapılmayacaktır. Formülerin ilgili SGİM/SGM’ye intikal etmesi durumunda, formülerin bir örneği yurtdışı işlemleri servisi tarafından görevli olarak geldiği iş yeri dosyasının bulunduğu servise iletilerek, çalışanın ayrıca Kurum tarafından yersiz tescilinin yapılması önlenecektir.
İspanya veya Portekiz mevzuatına tabi çalışmakta iken geçici görevle Türkiye’ye gönderilenlerin görev süresinin toplamda 12 ayı aşması halinde, Sözleşmenin 15 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi (ii) alt bendine göre Kurumun muvafakati alınması kaydıyla, geçici görev süresi yetkili kurumların karşılıklı mutabakatı ile iş tamamlanıncaya kadar istisnai olarak uzatılabilmektedir.
Bu durumda olanlar hakkında, İspanya veya Portekiz yetkili kurumunca Kurumun onayının alınması için gönderilecek muvafakat talebine ilişkin yazı YSEDB’ye gönderilecektir. YSEDB tarafından görev süresinin uzatılmasına ilişkin onayın bir örneği görevlinin işyeri dosyasının bulunduğu SGİM/SGM’ye gönderilecektir. Onayın bir nüshası yurtdışı işlemleri servisi tarafından gereği yapılmak üzere görevli olarak geldiği iş yeri dosyasının bulunduğu servise iletilecektir.
İspanya veya Portekiz yetkili kurumundan alınan geçici görev süresinin uzatılmasına dair CE.2 formüleri SGİM/SGM’ye gelmesi durumunda geciktirilmeden YSEDB’ye intikal ettirilecektir. Bu durumda anılan sigortalı hakkında, İspanya veya Portekiz yetkili kurumunca üç nüsha halinde gönderilen CE.2 formülerinin (B) bölümü EHGM YSEDB tarafından doldurulup onaylandıktan sonra iki nüshası İspanya veya Portekiz yetkili kurumuna iade edilecektir.(Bu yazının tamamını okumak ve Yayınlarımız’a abone olmak için tıklayınız.)
